Οι προτάσεις της Πέμπτης

Το καπέλο ως αντικείμενο κρύβει έτσι κι αλλιώς μια μαγεία. Με τρόπο απλό σε προστατεύει και σε μεταμορφώνει ταυτόχρονα! Πολλά κείμενα για παιδιά έχουν γραφτεί για καπέλα. Ξεχωρίζω αυτό του Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου στο βιβλίο «Αφρικανική περιπέτεια» (1969), τη μοναδική συλλογή διηγημάτων του για παιδιά, με τίτλο «Ένα καλοκαιρινό καπέλο». Το καπέλο αυτό είχε αγοράσει ο πρωταγωνιστής σε ένα ταξίδι στην Αφρική,  όταν χρόνια μετά ήταν πια φθαρμένο κι ήθελε να το πετάξει, όλο κάτι γινόταν και ξαναγύριζε σε αυτόν. Έτσι είναι άραγε τα καπέλα; Έχουν μια δική τους βούληση; Αυτό φαίνεται και στο «Άτακτο καπέλο» της νέας συγγραφέα Χριστίνας Αποστολίδη. Εδώ πρόκειται για καπέλο ταχυδακτυλουργού  που όμως έκανε ότι ήθελε. Ήταν τόσο παιχνιδιάρικο που θύμωνε τον ταχυδακτυλουργό. Όταν το πέταξε, άλλοι το πήραν από τα σκουπίδια και η ζωή τους άλλαξε. Συγχρόνως το αναπάντεχο, το σουρεαλιστικό, το παιχνιδιάρικο έλειψαν από τη ζωή του ταχυδακτυλουργού. Όταν κατάλαβε το λάθος του, θα μπόρεσε άραγε να το βρει και να το πάρει πίσω;  Το βιβλίο αναζητά το μυστικό για μια ζωή γεμάτη εκπλήξεις, μια ζωή αληθινή γιορτή, με έναν τρόπο που καταφέρνει και μιλά εκτός από τους μικρούς και στους μεγάλους, προτείνοντάς τους να διατηρήσουν πάντα την παιδικότητα και την παιχνιδιάρικη διάθεση. Στο ίδιο πνεύμα και η εικονογράφηση του Σεραφείμ Στρουμπή συνταιριάζει την έντεχνη αισθητική με την παιδική ματιά. Ένα βιβλίο απολαυστικό, μπορεί να γίνει η αιτία για τα πιο σουρεαλιστικά παιχνίδια.

Β. Ηλιόπουλος

Οι χάρτες μου αρέσουν πολύ γιατί σε βοηθούν να σχεδιάσεις τα πιο ωραία ταξίδια, αλλά και γιατί σε βοηθούν να βρεις το στίγμα σου στον χώρο. Σε μια περίοδο όμως που τους χάρτινους χάρτες έχουν αντικαταστήσει οι ηλεκτρονικοί, οι οποίοι μέσω των δορυφόρων αποτυπώνουν με ακρίβεια τη Γη μας, έχει αξία ένα βιβλίο με χάρτες;  

Θα έλεγε κάποιος πως όχι. Έρχονται όμως οι δυο δημιουργοί από την Πολωνία και δείχνουν πόσο λάθος είναι αυτή η άποψη. Γιατί  κάθε ένας από τους πενήντα εννιά χάρτες τους, δεν είναι απλή φωτογραφία, αλλά έχει μέσα του την ψυχή τους, την ψυχή των χαρτογράφων δημιουργών του. Αμέτρητες πληροφορίες, λεπτομέρειες, σχόλια προκύπτουν από κάθε χάρτη τους. Έτσι, κάθε φορά που γυρίζει κανείς και ξανακοιτάει έναν χάρτη ανακαλύπτει και κάτι άλλο. Πολλές, λοιπόν, οι διαδρομές και οι λόγοι να τις ακολουθήσει ο ταξιδιώτης. Ακόμη περισσότερες οι ιστορίες  που μπορεί να πλάσει ο αναγνώστης σε ένα βιβλίο γνώσεων, χωρίς κείμενο αλλά μόνο με εικόνες. Και τελικά ποια αίσθηση μένει από το βιβλίο; Το πόσο πολύπλευρος, ποικιλόμορφος και υπέροχος είναι αυτός ο πλανήτης και ο πολιτισμός που έχουν αναπτύξει διαχρονικά οι κάτοικοί του.

Να σημειώσουμε ότι το βιβλίο είναι μια πολωνική παραγωγή, τυπώθηκε στην Πολωνία και  η έκδοσή του στα ελληνικά υποστηρίχθηκε από πολωνικό πρόγραμμα μεταφράσεων. Και το σημειώνουμε γιατί εδώ και χρόνια και μετά από πολλές αλλαγές στο Υπουργείο Πολιτισμού, παρά το ότι το προβλέπει ο νόμος, τα ελληνικά βιβλία, ακόμα και βραβευμένα, παραμένουν ακόμη αστήριχτα από την πολιτεία στην προσπάθειά τους να μεταφραστούν σε άλλες χώρες. Ίσως γι’ αυτό και στον χάρτη της Ελλάδας κυριαρχούν οι τόποι δράσης και οι προσωπικότητες των Αρχαίων Ελλήνων. Τον σύγχρονο πολιτισμό μας τον κρατάμε κρυφό.

Β. Ηλιόπουλος

Τη Σοφία Μαντουβάλου την αγαπάει κανείς για το ταλέντο και τη φαντασία της ως συγγραφέα, αλλά και για τον αυθορμητισμό και την ευθύτητά της ως άνθρωπο. Αισιόδοξη με ανεξάντλητο χιούμορ, αθεράπευτα κεφάτη, χαίρεται κάθε πτυχή της ζωής. Και, από το βιβλίο αυτό, είναι ολοφάνερο πόσο χαίρεται την σχέση της με τον εγγονό της. Άλλωστε μαζί το έγραψαν! Ναι, είναι ένα βιβλίο πολύ έξυπνα στημένο από τη Δέσποινα Καραπάνου με στοιχεία κόμικς, στο οποίο ακούγονται και οι δυο φωνές. Γιαγιάς και εγγονού.

Η Μαντουβάλου δε διαλέγει τυχαία η λέξη «γιαγιά» στον προκλητικό τίτλο να συνυπάρχει με τη λέξη «τερματοφύλακας», ενώ στο μυαλό όλων μας είναι δυο λέξεις που με τίποτα δεν ταιριάζουν. Αυτό θέλει να δείξει. Ότι η γιαγιά όλα μπορεί να τα κάνει, ακόμη και τα ακατόρθωτα, αρκεί να χτίσει γερά αυτή τη μοναδική σχέση με τον εγγονό της, Κι ας φάει σαράντα (ή μήπως είκοσι) γκολ.

Ναι, έχω αδυναμία στις γιαγιάδες, και μετά την πολύχρωμη της Πέτροβιτς, σας παρουσιάζω την γιαγιά τερματοφύλακα. Κι έτσι επιτέλους έχουμε πια βιβλία που δείχνουν πώς είναι αληθινά οι σημερινές γιαγιάδες. Γιατί από εκείνη τη γιαγιά του Μίμη και της Λόλας του παλιού αναγνωστικού έχουμε φύγει εδώ και καιρό. Μια γιαγιά σήμερα οδηγεί, δουλεύει, ταξιδεύει, ερωτεύεται και τόσα άλλα που κάνει μια γυναίκα μετά τα εξήντα. Παράλληλα ποτέ δεν παύει να είναι και αυτή που δεν χαλάει χατίρι, που μαγειρεύει καλύτερα από όλους, που αγαπάει χωρίς προϋποθέσεις, που τρέχει όταν υπάρχει ανάγκη να στηρίξει και να βοηθήσει, που τόσο χαριτωμένα «υπονομεύει» τους υπερβολικούς κανόνες που βάζουν οι γονείς. Κι αυτή τη γιαγιά, ίσως περιγράφοντας τον εαυτό της, μας την έδωσε μοναδικά η Μαντουβάλου. Σίγουρα θα την απολαύσουν μικροί και μεγάλοι. Και πού ξέρετε, ίσως σύντομα να έχουμε Εθνική Γιαγιάδων με τερματοφύλακα τη Σοφία.

Β. Ηλιόπουλος

Η Σαντορίνη είναι από τα πιο αγαπημένα μου νησιά. Και είμαι πολύ αυστηρός κριτής όποιου προσπαθεί να περιγράψει την ομορφιά και την ιδιαιτερότητά της. Γιατί δεν είναι το ηλιοβασίλεμα, δεν είναι τα λευκά υπόσκαφα σπίτια, δεν είναι η μορφολογία του εδάφους. Είναι όλα μαζί. Και κυρίως είναι ότι το νησί συνομιλεί με τον ουρανό, τη θάλασσα αλλά και το εσωτερικό της Γης στο χθες και στο σήμερα.

Πώς να μιλήσεις για αυτά στα παιδιά;

Κι όμως η Κασιάρου τα κατάφερε. Με το συγγραφικό της ταλέντο και την εμπειρία της ως εκπαιδευτικός μας χαρίζει ένα βιβλίο για τη Σαντορίνη μοναδικό. Βιβλίο γνώσεων αναμφισβήτητα, από αυτά που χρησιμοποιούν τη μυθοπλασία για να γίνουν οι γνώσεις κατανοητές και πιο εύληπτες στο παιδί.

Κι εδώ οι γνώσεις έχουν να κάνουν με γεωλογία κυρίως. Η Νενέ, γεωλόγος στο Εθνικό Κέντρο Ερευνών της Χαβάης (όχι τυχαία) έρχεται να μελετήσει τη Σαντορίνη και γνωρίζοντας το Γιακουμή του μαθαίνει και του εξηγεί τη μορφολογία του ίδιου του του νησιού. Μια φιλιά αναπτύσσεται και σίγουρα θα έχουμε συνέχεια στις συναντήσεις τους. Μια φιλία με … επιστημονικό ενδιαφέρον.

Η συγγραφέας έχει ψάξει, έχει διαβάσει αλλά το κυριότερο έχει επιλέξει από το υλικό της τι μπορεί να ενδιαφέρει ένα παιδί. Κι έχει βρει τον τρόπο του το πει χωρίς ούτε μια στιγμή να νιώσει ότι του κάνουν μάθημα. Εξαιρετικά επιτυχημένη η εικονογράφηση της Martina Peluso όχι απλά δένει με το κείμενο, αλλά το προχωράει και το απογειώνει, ζωγραφίζοντας απολαυστικά τους πρωταγωνιστές ως ζώα με ανθρωπομορφικά στοιχεία. Ο Γιακουμής, ο αγαπημένος μου, είναι ένας συμπαθέστατος γαϊδουράκος, ο καλύτερος εκπρόσωπος του νησιού! Θα μπορούσε να είναι και η μασκότ του. Αξίζει να το διαβάσετε κα μετά να παίξετε με ηφαίστεια, εκρήξεις και ηφαιστειογενή πετρώματα.  

Β. Ηλιόπουλος

Όσοι ξέρουμε την Κρις, ξέρουμε ότι βασανίζεται από υπερβολική φαντασία. Σου λέει μια ιδέα και πριν την τελειώσει η Φαντασία της έχει καρφώσει και μια άλλη στο μυαλό της και αμέσως μετά μια άλλη και μια άλλη. Ξεκινάει ένα project και χμ… πριν το σχεδιάσει καλά καλά χρειάζεται μια καθαρίστρια χάος να βάλει τάξη στο μυαλό της που ταξιδεύει ήδη στο αστρικό χωριό. Κι όταν τελικά η Κρις αποφασίζει να κάνει το βάσανό της βιβλίο, ξέρουμε ότι θα βγει υπέροχο. Ναι η Φαντασία της δεν έχει καμία σχέση με κομψή νεραϊδούλα και χαριτωμένη μαγισσούλα. Είναι μεγάλη σαν καμπάνα, στρογγυλή σαν γλόμπος, πολύχρωμη σαν αερόμπαλα. Και είναι τόση που δεν χωράει να την κλείσει σε ντουλάπα.

Πρόκειται για ένα βιβλίο που κάθε φορά που το διαβάζεις το μυαλό σου τρέχει κι αλλού, γεμάτο Φαντασία η οποία σε παρακινεί να επεκτείνεις την ιστορία, να δημιουργήσεις, να ονειρευτείς. Η Κρις, με το πιο αυτοβιογραφικό βιβλίο της, με το κείμενο και τις εικόνες που είναι αδιάρρηκτα δεμένα μεταξύ τους,  θέλησε να μας δώσει σε μικρούς και μεγάλους αφορμές να «παχύνουμε» κι εμείς τη φαντασία μας. Κι έτσι όχι μόνο θα τη βγάλουμε από τη ντουλάπα, αλλά δεν θα χωράει να την ξανακρύψουμε ποτέ. Αμέτρητες δράσεις μπορεί να γεννηθούν από το βιβλίο αυτό στην τάξη, στη βιβλιοθήκη, στο σπίτι. Μην προτείνετε στα παιδιά να το διαβάσουν απλά. Αφήστε τα να το απολαύσουν, δημιουργώντας μετά ότι πιο απίθανο τους πει η Φαντασία τους. Για το αποτέλεσμα δεν θα φταίνε αυτά. Η Φαντασία τους θα φταίει …

 Β. Ηλιόπουλος

Δεν πιστεύω ότι υπάρχει γυναικεία και ανδρική λογοτεχνία. Πιστεύω ότι υπάρχουν καλά βιβλία για όλα τα γούστα. Το ίδιο θεωρώ ότι πρέπει να ισχύει και στην παιδική λογοτεχνία. Εγώ, έχοντας μεγαλύτερη αδελφή, έχω διαβάσει και Πολυάννα και περιοδικό Μανίνα, μαζί με Βερν και περιοδικό Δυναμικό Αγόρι. Αυτό ίσως με βοήθησε να καταλαβαίνω καλύτερα και τον κόσμο των κοριτσιών. Ναι, η Ρουσάκη έχει δυο πρωταγωνίστριες κορίτσια και κάνει μια βουτιά στα πιο βαθιά νερά της φιλίας τους. Θα το σύστηνα λοιπόν σε κορίτσια, γιατί θα αναγνωρίσουν στοιχεία του εαυτού τους και καταστάσεις γνώριμες, αλλά και σε αγόρια γιατί θα εμβαθύνουν στο πώς τα κορίτσια μοιράζονται μυστικά, γράφουν ημερολόγια, υποστηρίζουν το ένα το άλλο. Το ότι κυριαρχεί το ροζ στο εξώφυλλο, μάλλον γιατί δείχνει τον τοίχο από το δωμάτιο της Νένης, αλλά ίσως και για να είναι πιο ελκυστικό στα κορίτσια – αναγνώστριες (είναι και περισσότερες) το κάνει αποτρεπτικό για τα αγόρια αναγνώστες; Ίσως, αλλά γιατί; Έχουν τα χρώματα φύλο; Άλλωστε και η Μπαρτσελόνα έχει και ροζ εμφάνιση!

Η συγγραφέας ξέρει καλά την ψυχολογία της προ-εφήβου και φτιάχνει μια ηρωϊδα αληθινή. Με τη ζήλια, την ανασφάλεια, την ευαισθησία, τη μυστικοπάθεια, την κριτική στους μεγάλους, την αφοσίωση στην κολλητή. Κι η κολλητή έχει ένα μεγάλο μυστικό που της το εμπιστεύεται. Τότε η Νένη νιώθει την υποχρέωση να πάρει από τη φίλη της το βάρος του μυστικού, να μιλήσει εκείνη γι’ αυτό στους άλλους και να την απαλλάξει. Μάλλον θα κάνει τα πράγματα χειρότερα ή ίσως όχι… δεν θα το πούμε. Γιατί η Ρουσάκη ξέρει πώς θα σε κάνει να θέλεις να διαβάσεις τη συνέχεια και να μην αφήνεις το βιβλίο από τα χέρια σου, αν δεν μάθεις το μυστικό. Πού τελικά δεν είναι και φοβερό, όπως και τόσα άλλα που παίρνουν διαστάσεις στο μυαλό των παιδιών, αγοριών και κοριτσιών. 

Β. Ηλιόπουλος

Από την επόμενη χρονιά, δηλαδή το ’74, ως μαθητής, αργότερα ως φοιτητής και από το 1984 ως δάσκαλος έπρεπε να βρω κείμενα για την Επέτειο του Πολυτεχνείου. Τα πρώτα χρόνια αν και δύσκολο, ήταν ένα κοινό βίωμα όλων, άρα αρκούσε να αναφέρουμε ιστορίες ανθρώπων που ήταν στο Πολυτεχνείο. Τα πρώτα κείμενα που εκδόθηκαν ήταν της Κωστούλας Μητροπούλου και της Ζωρζ Σαρή. Σε αυτά βασίζαμε τις γιορτές. Χρόνια ολόκληρα όμως οι νηπιαγωγοί και οι δασκάλες των μικρών τάξεων είχαν το παράπονο ότι δεν υπήρχαν βιβλία που να λένε τι έγινε σαν παραμύθι ή κι όσα υπήρχαν ήταν άτεχνα ή δυσνόητα. Έφερναν και φέρνουν λοιπόν στις γιορτές γονείς και σήμερα παππούδες και ρωτούν «Τι έκανες παππού στο Πολυτεχνείο;»

Στη σειρά «Η πρώτη μου ιστορία» ο Μανδηλαράς έρχεται να καλύψει αυτό το κενό με δυο χαρακτηριστικά: Έχει βαθιά γνώση της ιστορίας και του υλικού του, έχει διάθεση να φτιάξει στιχάκια με ρίμα, που τόσο αρέσουν στα παιδιά και που τα βοηθούν να τα θυμούνται. Ξεκινά το βιβλίο από το τέλος του Β΄Παγκόσμιου και εξηγεί πώς καταλήξαμε στη χούντα και πως η αγανάκτηση και η αντίδραση του λαού έφερε το Πολυτεχνείο. Φανερό ότι δεν θέλει να κάνει μια πρόχειρη δουλειά για να καλύψει τις γιορτές των Νηπιαγωγείων. Θέλει να βάλει τα θεμέλια για πολίτες που σέβονται και προστατεύουν τα δικαιώματα και τη δημοκρατία. Το χιούμορ βοηθός του για να γίνουν τα στιχάκια κατανοητά και εύληπτα. Αρέσουν και στους μεγάλους. Στο ίδιο μήκος κύματος και η Ναταλία Καπατσούλια συμπληρώνει και επεκτείνει το κείμενο με τις εικόνες της. Και επιμένω, μην διαβάζουμε τέτοια βιβλία επετειακά. Μας χρειάζονται όλη τη χρονιά. 

Β. Ηλιόπουλος

Τι είναι δημοκρατία έμαθα από τη μαμά μου απότομα μια νύχτα του ’73 στην οποία ακούγαμε τα τανκς να κατεβαίνουν προς το κέντρο, ο μπαμπάς έλειπε ταξίδι για δουλειές κι η αδελφή μου άκουγε τον αυτοσχέδιο σταθμό του Πολυτεχνείου. Την άλλη μέρα μας πήρε ο θείος σπίτι του για να μας προστατεύσει. Κι όλοι οι μεγάλοι άκουγαν στο σαλόνι, από το πικάπ σε χαμηλή ένταση, Θεοδωράκη. Από τότε η Δημοκρατία στην Ελλάδα, στη χώρα που γεννήθηκε, έγινε το σταθερό και μόνιμο πολίτευμα. Τα παιδιά τη θεωρούν δεδομένη και αυτονόητη. Όμως δεν είναι έτσι. Χρειάζεται να ξέρουμε όλοι τι είναι δημοκρατία και από τι κινδυνεύει. Η Ντεκάστρο καταφέρνει με απλά λόγια να μιλήσει στα μικρά παιδιά για τη δημοκρατία προσεγγίζοντας το θέμα ανθρωπολογικά, ιστορικά, κοινωνικά, πολιτικά και βέβαια συναισθηματικά. Καλύπτει έτσι την ύλη της Ε’ και Στ’ Δημοτικού αλλά και της Γ΄ Γυμνασίου στο μάθημα Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή, ενώ μιλά σε παιδιά που δεν το διδάσκονται ακόμη. Με τα βιβλία της η Ντεκάστρο κάνει ουσιαστικά μια πρόταση για μάθημα δικαιωμάτων και δημοκρατίας από το Νηπιαγωγείο. Το μάθημα Citizenship  υπάρχει σε όλη την Ευρώπη, γιατί άλλωστε τα παιδιά είναι πολίτες από την ώρα που θα γεννηθούν. Αξίζει να εκπαιδευτούν και να ξέρουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους. Αξίζει να εκπαιδευτούν στην αξία και στην προστασία της Δημοκρατίας. Το βιβλίο δεν είναι επίκαιρο μόνο γιατί πλησιάζει η επέτειος του Πολυτεχνείου, αλλά και για όσα γίνονται στη Γαλλία και σε ολόκληρη την Ευρώπη. Για όσα γίνονται στην Ελλάδα. Τολμηρή η Ντεκάστρο βρήκε έναν εξίσου τολμηρό συνεργάτη στην εικονογράφηση. Όσα δεν λέει το κείμενο τα λένε οι εικόνες του Χρήστου Κούρτογλου, οι οποίες επίσης μπορεί να γίνουν αφορμή συζήτησης στην τάξη ή στο σπίτι για την Δημοκρατία και την σημερινή κατάσταση και τα πολιτεύματα στον πλανήτη. Ένα βιβλίο – εργαλείο για Νηπιαγωγείο και Δημοτικό με διαφορετικά επίπεδα κατανόησης για κάθε ηλικία.

Β. Ηλιόπουλος

Ένα βιβλίο για τον εκφοβισμό, ένα θέμα με το οποίο έχω ασχοληθεί συστηματικά στο πλαίσιο της συνεργασίας μου με την Ε.Ψ.Υ.Π.Ε. Αυτό που θυμάμαι τον Καθηγητή κ. Ι.Τσιάντη να λέει είναι ότι πρέπει να βοηθήσουμε τα παιδιά "να μιλήσουν". Γι’ αυτό και το συγκεκριμένο βιβλίο με άγγιξε. Ο πρωταγωνιστής αντιμετωπίζει εκφοβισμό από μια συμμαθήτριά του. Οι παρατηρητές αμέτοχοι. Κι αυτός δεν λέει το πρόβλημά του σε κανέναν. Όταν αλλάξει ο ίδιος στάση και μιλήσει στη μαμά του θα βρει τρόπο να βοηθήσει και την συμμαθήτριά του να αλλάξει και αυτή. Βοηθοί του ο μικρόκοσμος και ο μακρόκοσμος. Ναι καλά διαβάσατε. Με αυτούς τους συμμάχους θα της αποδείξει πόσο ίδιοι είμαστε μέσα μας και πως μαζί ταξιδεύουμε στο σύμπαν. Χωρίς διδακτισμό, κατηγορίες, τιμωρίες, χωρίς παρεμβάσεις μεγάλων – παρά μόνο την διακριτική παρουσία της μαμάς στη συνάντησή τους – το βιβλίο προτείνει έναν απολύτως φυσικό τρόπο να τα βρουν τα παιδιά μεταξύ τους. Σημαντικό ρόλο παίζει ο Σπίθας, ο σκύλος, που σταθερά του δείχνει την αγάπη του. Στη θέση του μπορεί να μπει ένας φίλος, ο αδελφός, η γιαγιά, δηλαδή όποιο πρόσωπο χωρίς να κρίνει και να κατακρίνει μπολιάζει σταθερά με αγάπη κι έτσι δίνει δύναμη. Καιρό είχα να διαβάσω ένα τόσο λιτό και εύστοχο βιβλίο για τον εκφοβισμό και το συνιστώ ανεπιφύλακτα.

Β. Ηλιόπουλος

Μεγάλωσα ακούγοντας Θεία Λένα και όπως όλοι ξέρετε η μουσική στα προγράμματά της έπαιζε σπουδαίο ρόλο. Συνεργάτης της, δάσκαλος και μουσικός, ο Γιώργης Κρόκος συνέθετε τραγούδια που ακούγονται και σήμερα. Στη συνέχεια πήραν τη σκυτάλη μουσικοπαιδαγωγοί όπως η Κική Καψάσκη οι οποίοι έφεραν νέο αέρα στη διδασκαλία της μουσικής στην Ελλάδα, επηρεασμένοι από συστήματα του εξωτερικού. Πάντα λοιπόν με ενδιαφέρον βλέπω κάθε προσπάθεια μουσικών να μυήσουν τα παιδιά στην τέχνη τους. Σήμερα, νέοι μουσικοί όπως ο συγγραφέας, με σύγχρονες απόψεις, συνδυάζουν το ρυθμό με τη μουσική, την ψυχολογία και την ανθρωπολογία. Πώς να μιλήσεις όμως για όλα αυτά στο παιδί; Μα με ένα παραμύθι. Κι ο Πιστώφ το ξέρει καλά αυτό. Έτσι δημιούργησε τη Σι Λόντε, το κορίτσι που βρήκε τη μουσική. Μεταφερόμαστε σε ένα χωριό της Αφρικής του οποίου οι κάτοικοι ζουν συνεχώς μέσα στο ρυθμό βιώνοντας τη χαρά της ζωής μέσω της μουσικής. Ναι, όλοι οι κάτοικοι του Αμπαγιόμι παίζουν μουσική. Το ρυθμό κάθε πρωί δίνει η γιαγιά της Σι Λόντε, η Μάχα. Μέχρι που μια μέρα ο ρυθμός χάνεται, η γιαγιά σιωπά. Και θα χρειαστεί μια περιπέτεια «ενηλικίωσης» για τη μικρή Σι Λόντε, στην οποία θα μάθει τον εαυτό της και τον κόσμο, μέχρι να καταφέρει να βρει τη δύναμη να ξαναφέρει τη μουσική. Τα μικρά παιδιά, και όχι μόνο, θα ενθουσιαστούν. Κι αρκετοί μεγάλοι θα καταλάβουν ότι η μουσική, μπορεί να μαθαίνεται στα Ωδεία, είναι έμφυτο στοιχείο ανθρώπινης ζωής και κουλτούρας.  

Β. Ηλιόπουλος

Η Παπαγιάννη στα περισσότερα κείμενά της φλερτάρει με το μαγικό ρεαλισμό, μέσα από τον οποίο υποστηρίζει σταθερά τις αξίες της ισότητας και της αλληλοκατανόησης. Στο βιβλίο αυτό δημιουργεί μια νέα εξαιρετική ηρωίδα, τη Θέκλα, που τριγυρίζει στην πόλη με το καρότσι της – κιβωτό παρηγοριάς, εσυναίσθησης, αποδοχής. Σίγουρα θα την δούμε και σε άλλες ιστορίες. Σε αυτήν παρηγορεί τον μικρό Χασίμ που νοσταλγεί την πόλη του, τον ταξιδεύει στο σπίτι του και του χαρίζει το σημαντικότερο εργαλείο καλλιέργειας της ενσυναίσθησης, ένα βιβλίο. Εξαιρετική και η εικονογράφηση της Chiara Fedele δίνει ένα ύφος δεκαετίας ’60 στην Θέκλα που της ταιριάζει πάρα πολύ. Ένα βιβλίο που θα αγαπηθεί από μικρούς και μεγάλους και που κυκλοφορεί σε μια σειρά πρώτης ανάγνωσης, χωρίς να σημαίνει ότι δεν κάνει για Νηπιαγωγείο ή και για Γ’ Δημοτικού. Το φαντάζομαι στις τάξεις να κυκλοφορεί με το καροτσάκι της Θέκλας και τα παιδιά να ανακαλύπτουν τι έχει μέσα. Και σίγουρα θα ανακαλύψουν θησαυρούς, όπως θησαυρός είναι και η Θέκλα η οποία στηρίζει του κατατρεγμένους και απόκληρους αυτής της κοινωνίας.

Β. Ηλιόπουλος

Δεν έκρυψα ποτέ ότι τα κείμενα του Κοντολέων ήταν που με οδήγησαν στον κόσμο της παιδικής λογοτεχνίας. Εκτιμώ το έργο του απεριόριστα και κάθε του βιβλίο είναι για εμένα γιορτή. Σήμερα βρίσκεται στην πιο ώριμη φάση της καριέρας του και μας χαρίζει βιβλία που πατώντας στέρεα στο παλιό ανοίγουν δρόμους στο νέο. Τέτοιο είναι και «Το νησί με τις λέξεις που αγαπάνε». Διαβάζοντάς το είναι σαν να ακούς να αφηγείται ένας παραδοσιακός αφηγητής, ενώ η τεχνική και η θεματολογία είναι εντελώς σύγχρονη. Το κείμενο αυτό δεν απευθύνεται σε συγκεκριμένη ηλικία αναγνωστικού κοινού. Σαν το καλό παραδοσιακό παραμύθι μπορεί να διαβαστεί απ’ όλους. Στα μικρότερα παιδιά μπορεί να δραματοποιηθεί και οι έξι ιστορίες να φτάνουν κάθε μέρα σε ανάλογο φάκελο. Κείμενο αλληγορικό, γεμάτο συμβολισμούς, θυμίζει «Παραμύθι χωρίς όνομα». Ο Ηγεμόνας κι η Αρχόντισσα συνειδητοποιούν ότι οι κάτοικοι του νησιού τους έχουν ξεχάσει τις παλιές ιστορίες και δεν δημιουργούν νέες. Ο τόπος σαπίζει και οι λέξεις που αγαπάνε έχουν ξεχαστεί. Κάνουν λοιπόν διαγωνισμό και ζητούν από τους νησιώτες να γράψουν ιστορίες με λέξεις που αγαπάνε. Έτσι θα διαλέξουν τον διάδοχό τους. Λαμβάνουν έξι ιστορίες (τις οποίες διαβάζουμε κι εμείς) και καταλήγουν σε μια απόφαση που … γυρίζει σελίδα στην ιστορία και φέρνει νέα ήθη στην εξουσία. Ένα βιβλίο τόσο κλασικό όσο και σύγχρονο, το οποίο κυκλοφορεί στη σειρά Μυθιστορήματα Φαντασίας, φιλοσοφεί πάνω στο ήθος της εξουσίας και στην αξία της συμμετοχής σε αυτήν όλων των πολιτών με οδηγό την αγάπη, σε μια εποχή που κυριαρχεί η ρητορική του μίσους και η εξουσία στηρίζεται στις ψεύτικες πληροφορίες και στο διχαστικό λόγο.

Β. Ηλιόπουλος

Με ένα εξαιρετικό εύρημα, την αφήγηση μπροστά και πίσω από το πανί του Καραγκιοζοπαίκτη, η Αλεξάνδρου δημιουργεί ένα υπέροχο κείμενο για μεγαλύτερα παιδιά, το οποίο εμβαθύνει στα γεγονότα στην Ελλάδα κατά το τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο και αποκαλύπτει τα συναισθήματα που προκάλεσε ο πόλεμος και η κατοχή. Με μια εμπεριστατωμένη έρευνα και με μια επιλογή των όσων θα φωτίσει, ώστε να είναι κατανοητά από τον αναγνώστη, η συγγραφέας προσεγγίζει τα γεγονότα μέσα από την σκοπιά ενός παιδιού εκείνης της εποχής. Κερδίζει έτσι τον αναγνώστη και του δημιουργεί αφορμές να σκεφτεί για τον πόλεμο, να ρωτήσει, να συζητήσει. Βιβλίο που μπορεί να δουλευτεί στην τάξη, να διαβαστεί στο σπίτι, να γίνει αφορμή να συναντήσουμε ανθρώπους που ήταν τότε μικρά παιδιά, να γίνει θεατρική παράσταση. Και να διαβάζεται όχι μόνο επετειακά τον Οκτώβριο, αλλά όλο το χρόνο. Επίσης μπορεί να γίνει αφορμή για να γνωρίσουμε την τέχνη του Καραγκιόζη και να βάλουμε τα παιδιά να σχολιάσουν ιστορικά γεγονότα με αυτοσχέδιες παραστάσεις του.

Β. Ηλιόπουλος

Η ιστορία μπορεί να ειπωθεί και με πολύ απλά λόγια και να καταφέρει να αγγίξει την ψυχή του μικρού αναγνώστη αλλά και να μείνει στην μνήμη του. Δυο έμπειροι εκπαιδευτικοί και καταξιωμένοι συγγραφείς χρησιμοποιούν την εμπειρία τους και κρατούν τα ιστορικά εκείνα γεγονότα που μπορούν να γίνουν κατανοητά, το φορτίζουν με το ανάλογο συναίσθημα και δημιουργούν ένα βιβλίο κατάλληλο για να μιλήσει κανείς για την 28η Οκτωβρίου, κατάλληλο για θεατρική ανάγνωση, κατάλληλο για δραματοποίηση. Η διάκριση ποιες πληροφορίες μπορούν να αφομοιωθούν σε αυτή την ηλικία κάνει το βιβλίο να ξεχωρίζει. Το ύφος θυμίζει την αφήγηση ενός προσώπου που έζησε τις ιστορικές αυτές στιγμές, δηλαδή ενός παππού που θέλει αν διηγηθεί στο εγγόνι του τα γεγονότα που έζησε και κρατάει όσα μπορεί να κατανοήσει και όσα δεν θα το πληγώσουν χωρίς να είναι στην ηλικία να τα επεξεργαστεί. Απλή και παραστατική η εικονογράφηση βοηθά στην κατανόηση.

Β. Ηλιόπουλος

Το σκάκι δεν είναι απλά ένα παιχνίδι, αλλά είναι ένας ολόκληρος κόσμος, ο οποίος γοητεύει τα παιδιά, πολλά από τα οποία ασχολούνται συστηματικά. Από αυτή τη γοητεία έχουν γεννηθεί υπέροχα παραμύθια όπως «Οι δραπέτες της σκακιέρας» του Ευγένιου Τριβιζά. Ο Κατσέλης εισέρχεται σε αυτό τον κόσμο και τον κάνει τον καμβά στον οποίο θα μιλήσει για την αντιμετώπιση των φόβων, την ενσυναίσθηση και τελικά την ίδια την πορεία προς την ενηλικίωση. Η Ρεγγίνα με βοηθό τον καλό στρατιώτη Σβεν, θα μπει σε αυτόν τον διαφορετικό κόσμο, θα αγωνιστεί, θα νικήσει, θα αλλάξει, θα κοινωνικοποιηθεί, δηλαδή θα μεγαλώσει. Ακολουθώντας την κλασική συνταγή του παραμυθιού ο Κατσέλης πλάθει μια πρωταγωνίστρια που στην πορεία του παραμυθιού κατακτά τον ρόλο της αληθινής ηρωίδας, μέσα από περιπέτεια, ήττες και νίκες, ανατροπές και με τη συμπαράσταση «βοηθών». Απολαυστικό, θα συναρπάσει μικρούς αναγνώστες, είτε αγαπούν το σκάκι είτε δεν το γνωρίζουν πολύ καλά. Β. Ηλιόπουλος

Τα βιβλία που θέλουν να μιλήσουν για συναισθήματα αλλά και καλές πρακτικές χρησιμοποιούν τη μυθοπλασία, αλλά ουσιαστικά είναι βιβλία γνώσεων, με την ευρύτερη έννοια της λέξης γνώση. Τους δυο ήρωες του βιβλίου τους γνωρίζουμε από άλλες περιπέτειές τους. Τα μικρά παιδιά τους έχουν αγαπήσει πολύ γιατί θίγουν θέματα που τα αφορούν. Πώς ήταν δυνατόν να μην μιλήσουν και για τα μέτρα που πρέπει να τηρούμε στα σχολεία τώρα, για να «μαθαίνουμε ασφαλείς»; Πράγματι, ο τρόπος να μιλήσεις στα μικρά παιδιά για τόσο σοβαρά θέματα είναι η μυθοπλασία και η Σωτηροπούλου το ξέρει καλά. Γνώριμες καταστάσεις, οικείες στα παιδιά, θίγονται με χιούμορ και τρυφερότητα. Έτσι προσεγγίζονται και δύσκολες πλευρές όπως οι ανησυχίες και οι φόβοι τους, χωρίς να τρομάζει ο μικρός αναγνώστης. Αυτά είναι τα υλικά της συγγραφέως με τα οποία ντύνει τις γνώσεις που πρέπει να έχει κάθε παιδί για ζήσει και να λειτουργήσει στις μέρες μας σε μια ομάδα έξω από το σπίτι.     Β. Ηλιόπουλος

Στο μικρό παιδί η έννοια της ανακάλυψης της φιλίας, δηλαδή της πρώτης συναισθηματικής σχέσης εκτός οικογένειας, είναι πολλές φορές δύσκολη και δυσνόητη, όσο είναι απλή και φυσική. Η καμηλοπάρδαλη αναρωτιέται για το τι είναι πέρα από τον ορίζοντα, δηλαδή πέρα από τα όρια που γνωρίζει και αποφασίζει να αλληλογραφήσει με έναν πιγκουίνο. Έτσι ξεκινά μια φιλία με αλληλογραφία, η οποία θα συνεχιστεί με τους δυο φίλου να προσπαθούν να συναντηθούν από κοντά. Τρυφερό κι ευαίσθητο κείμενο, ιδανικό για ανάγνωση μαζί με το παιδί. Είναι πολυσέλιδο, παρά την ηλικία που απευθύνεται, κι έτσι μας δίνει την ευκαιρία να το διαβάζουμε αργά, να συνεχίζουμε κεφάλαιο κεφάλαιο κάθε μέρα, να σταματάμε, να συζητάμε. Βιβλίο ιδανικό για παιχνίδια ρόλων, κουκλοθέατρο, ακόμη και για καλλιέργεια αρχικών σταδίων γραφής μέσα από την αλληλογραφία. Και να είστε σίγουροι. Δεν θα το απολαύσουν μόνο τα μικρά, αλλά και οι μεγάλοι.        Β. Ηλιόπουλος

Η αγάπη μου για τα βιβλία γνώσεων είναι γνωστή. Επίσης η λαχτάρα μου για την ανανέωση του είδους. Η Πιπίνη εδώ πετυχαίνει μυθοπλασία και ιστορική γνώση σε ένα κείμενο ανατρεπτικό και απολαυστικό. Ο μικρός Ναπολέων δεν είναι παρά η γάτα της Ιωσηφίνας, και μέσα από αυτόν παρακολουθούμε όλη την περιπέτεια της Ιστορίας όπως την επηρέασε ο Μεγάλος Ναπολέων. Ένα κομμάτι της ιστορίας καθοριστικό για την ευρωπαϊκή αλλά και την παγκόσμια ιστορία, που όμως σχεδόν δεν διδάσκεται στο ελληνικό σχολείο. Η συγγραφέας καταφέρνει ο μικρός αναγνώστης να πιστεύει ότι διαβάζει την ιστορία ενός γάτου, με χιούμορ και ευαισθησία, ενώ στην πραγματικότητα διαβάζει Ιστορία. Μάλιστα μια Ιστορία στην οποία φωτίζονται οι άνθρωποι. Έτσι, σταματά να είναι μια ξύλινη περιγραφή γεγονότων και γίνεται μια πραγματική αφήγηση συναισθημάτων. Η ιδέα θυμίζει Αστερίξ, και σε αυτό συνεισφέρει και η εύστοχη και ευφάνταση εικονογράφηση με στοιχεία κόμικς, απλά εδώ η συγγραφέας δεν περιορίζεται σε μια ιστορική περίοδο ούτε πρωταγωνιστεί ένας ήρωας, αλλά το είδος "γάτα" γενικά, σε κάθε βιβλίο κι άλλη. Στη σειρά κυκλοφορούν δύο επίσης πολύ αξιόλογα βιβλία, στο ίδιο πνεύμα, με πρωταγωνίστριες "ιστορικές" γάτες. Β. Ηλιόπουλος

Η Λότη Πέτροβιτς είναι από τις σπουδαιότερες συγγραφείς παιδικής λογοτεχνίας που έχει η γλώσσα μας. Σίγουρα αν έγραφε στα αγγλικά θα ήταν γνωστή σε όλο τον κόσμο. Όμως είμαστε τυχεροί που γράφει ελληνικά και χαρίζει στα παιδιά μας υπέροχα βιβλία. Τέτοιο είναι και η πολύχρωμη γιαγιά. Με πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία, η συγγραφέας μας παρουσιάζει μια γιαγιά μαγική, δημιουργική, ευφάνταστη που βρίσκει τρόπους να περνά υπέροχα. Δημιουργεί έτσι αξέχαστες εμπειρίες στα εγγόνια που θα γίνουν πολύτιμες αναμνήσεις. Το βιβλίο μετασχηματίζει το ρόλο της παραδοσιακής γιαγιάς και δίνει στη σύγχρονη γιαγιά έναν νέο ρόλο, αφού την καθιστά πηγή ανεξάντλητης ενέργειας, όπως είναι οι ρίζες σε ένα δέντρο. Πολλές δράσεις μπορούν να ξεπηδήσουν από το βιβλίο για τόσο "εναλλακτικές" γιαγιάδες σημερινών εγγονιών που μπορούν να κάνουν τα πιο αντισυμβατικά πράγματα. Β. Ηλιόπουλος

Είχα την ατυχία να μην γνωρίσω κανέναν από τους δυο παππούδες μου. Μια έλλειψη που με ακολουθεί και τώρα που μεγάλωσα. Έχω ψάξει τη ζωή τους, τους έχω κάνει ήρωες σε μυθιστόρημα, έχω ανακαλύψει αντικείμενα και φωτογραφίες τους. Γι αυτό και το βιβλίο της Σέρβη μου άρεσε τόσο πολύ. Γιατί μιλάει με μια αφήγηση, που ρέει σαν προφορική ιστορία, για έναν παππού που μπόρεσε και επιβίωσε μετά την πτώση του αεροπλάνου του στην έρημο στο Β' παγκόσμιο πόλεμο. Ένας άλλος Εξυπερύ ο παππούς δίκαια γεμίζει υπερηφάνεια τα εγγόνια. Όταν δεν έχουμε γνωρίσει τον παππού πόσο σημαντικό είναι να γνωρίζουμε πράξεις του και στοιχεία του χαρακτήρα του. Πιανόμαστε από αυτά, βρίσκουμε το μίτο του παρελθόντος και προχωράμε στο μέλλον. Έτσι τιμούμε την οικογενειακή μας ιστορία αλλά χτίζουμε το κοινό αφήγημα που δυναμώνει τους δεσμούς. Ας ψάξουμε λοιπόν για ιστορίες των παππούδων όταν ήταν στην ηλικία μας και ας τους δούμε με άλλο μάτι μέσα από τη δράση τους. Β. Ηλιόπουλος

Μικρός είχα έναν γάτο, τον Μητσούλη, που αγαπούσα πολύ. Χάθηκε ένα βράδυ, θέλω να πιστεύω ακολουθώντας τη γάτα που ερωτεύτηκε. Όταν άρχισα να μεταφράζω βιβλία συνάντησα τον γάτο Χνούδι σε ένα απ’ τα πιο αγαπημένα βιβλία απ’ όσα έχω μεταφράσει. Από τότε έψαχνα ένα γάτο με μια ιστορία τρυφερή κι αγαπησιάρικη, που θα κάνει τον αναγνώστη να αγαπήσει όλα τα ζώα και να διαμορφώσει ανάλογη στάση ζωής. Γι’ αυτό με ενθουσίασε ο Νυχτόγατος στην εξαιρετική μετάφραση της Εύης Γεροκώστα. Ο Αντώνης, ένα παιδί με ευαισθησίες, αναλαμβάνει δράση για τα αδέσποτα χαρίζοντας τα κουκλάκια του, τα χνουδωτά ζωάκια που είχε στο παιδικό δωμάτιο. Όταν νιώθει μόνος η μαμά φροντίζει να του κάνει ένα δώρο ζωής. Είναι σημαντικό να φέρνουμε τα μικρά μας σε επαφή με τα ζώα, να αναλαμβάνουν την ευθύνη της φροντίδας τους, να διδάσκονται από αυτά τα μυστικά της ζωής και βέβαια να λαμβάνουν άδολη, απροϋπόθετη, αγάπη. Β. Ηλιόπουλος

Η λαϊκή αγορά από μικρό με μάγευε. Τα χρώματα, τα αρώματα, το ψάξιμο να αγοράσεις το πιο φρέσκο στην καλύτερη τιμή και βέβαια οι ήχοι. Ναι, οι ήχοι από τις φωνές των ανθρώπων που διαλαλούν την πραμάτεια τους. Κι έρχονται δυο αγαπημένοι δημιουργοί ο Αντώνης Παπαθεοδούλου και η Ντανιέλα Σταματιάδη και με όλη τη μαεστρία τους καταφέρνουν να ζωντανέψουν αυτόν τον, για τα μάτια του μικρού παιδιού, μαγικό κόσμο και τον κάνουν το σκηνικό στο οποίο θα δράσει η ηρωίδα τους. Η Αμάλια. Ποια είναι η Αμάλια; Η βασίλισσα του φάντο, η Αμάλια Ροντρίγκεζ. Η μικρή Αμάλια βάζει στόχο και βρίσκει τρόπο να τον πετύχει. Με την υπέροχη φωνή της καταφέρνει το ακατόρθωτο για μια μικρούλα μέσα σε έναν κόσμο μεγάλων. Και δίνει κουράγιο σε κάθε μικρό αναγνώστη να βάζει στόχους, να αγωνίζεται, να ανακαλύπτει τον εαυτό του και τα ταλέντα του. Κι αν δεν ξέρετε ποια είναι η Αμάλια, θα μπορούσε να είναι κάθε Αμάλια που κατάφερε να αλλάξει τη ζωή της υπηρετώντας το φυσικό της ταλέντο. Β. Ηλιόπουλος

Υπέροχη η σειρά του Βασίλη Παπαθεοδώρου στις Εκδόσεις Καστανιώτη για παιδιά Νηπιαγωγείου και πρώτων τάξεων του δημοτικού. Ο συγγραφέας με την ευαίσθητη ματιά του, το αστείρευτο χιούμορ και διάθεση για κοινωνική κριτική παίρνει αφορμές από αληθινά γεγονότα και μας αλλάζει τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε τα ζώα. Οι «Απρόσμενοι Φίλοι» μας αποκαλύπτουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ζώων, τα οποία πολλές φορές μας εντυπωσιάζουν αποδεικνύοντας ποσά λίγα ξέρουμε για αυτά. Ίσως τα παιδιά καταφέρουν να χτίσουν μια καλύτερη σχέση με τους συγκάτοικούς τους στον πλανήτη. Μια σχέση ισότητας κι όχι εκμετάλλευσης. Αλλά για αυτό, πρώτα πρέπει να έρθει ο θαυμασμός κι ο σεβασμός. Κι ο συγγραφέας τα καλλιεργεί με αυτή τη Σειρά και τα δυο. Παράδειγμα η «Μπάμπου, το σκυλάκι του τσουνάμι» στο οποίο η σκυλίτσα Μπάμπου διαισθάνεται την καταστροφή που έρχεται και σώζει την ιδιοκτήτριά της, μια ηλικιωμένη κυρία, από το τσουνάμι. Ευρηματική, γεμάτη συναίσθημα, εικονογράφηση της Λίλας Καλογερή κάνει τα ζώα ακόμη πιο αξιαγάπητα στους μικρούς αναγνώστες.

Β. Ηλιόπουλος

Έχω ευαισθησία στις ιστορίες με κάλτσες. Στο πρώτο βιβλίο μου πριν εικοσιπέντε χρόνια έγραψα μια ιστορία για αγάπης μεταξύ δυο καλτσών. Από τότε μου έμεινε. Και να ένα βιβλίο που με ενθουσίασε. Έχει δέκα ιστορίες όλες για κάλτσες που χάθηκαν στο πλύσιμο κι έμειναν μόνες. Διαφορετικές ιστορίες, όλες με χιούμορ για ασταμάτητα γέλια. Άλλες και με διδάγματα. Άλλες με τρυφερότητα κι ευαισθησία. Να ένα βιβλίο πραγματικά να το απολαύσετε. Μην το καταναλώσετε. Διαβάστε το αργά. Μια ιστορία κάθε μέρα επιμηκύνοντας το χρόνο λογοτεχνικής απόλαυσης, γιατί σίγουρα είναι ένα βιβλίο απολαυστικό για παιδιά 5 έως 8 ετών.

Β. Ηλιόπουλος