Αφορμές συζήτησης & βιωματικά παιχνίδια!
Μυρίζουμε, αγγίζουμε, ακούμε… και το φθινόπωρο παίζει μαζί μας!
Κύκλος συζήτησης – έτοιμες αφορμές (σαν μικρά σενάρια)
- «Μετά τη βροχή…»
Ξεκινάμε: Κλείνουμε τα μάτια και μυρίζουμε τον αέρα. Τι άρωμα έχει το προαύλιο;
Ρωτάμε: Τι ήχους ακούτε όταν βρέχει; Ποιος θα τους κάνει με το στόμα ή το σώμα του;
Κλείνουμε: Αν η βροχή είχε χρώμα, ποιο θα ήταν σήμερα; Γιατί; - «Το ταξίδι ενός φύλλου»
Ξεκινάμε: Κρατάμε ένα φύλλο στο χέρι. «Πριν από λίγο ήταν ψηλά. Γιατί λέτε έπεσε;
Ρωτάμε: Πού θα πάει τώρα; Ποιος το χρειάζεται στη γη;
Κλείνουμε: Τι θα έλεγε το φύλλο αν μιλούσε; Μία φράση! - «Η βαλίτσα του φθινοπώρου»
Ξεκινάμε: Ανοίγουμε μια τσάντα με διάφορα ρούχα. Τι κρατάμε για σήμερα;
Ρωτάμε: Πότε χρειαζόμαστε αδιάβροχο; Πότε κασκόλ;
Κλείνουμε: Διαλέξτε ένα ρούχο και πείτε “με φοράω όταν…”. - «Γεύσεις που ζεσταίνουν»
Ξεκινάμε: Δείχνουμε ένα καλάθι με μήλα, σταφύλια, ρόδι, κολοκύθα. Ποια μπορείτε να τα αναγνωρίζετε με τα μάτια κλειστά, μόνο από την αφή;
Ρωτάμε: Τι γεύση φαντάζεσαι; Γλυκό, ξινό, τραγανό;
Κλείνουμε: Ποια ζεστή μυρωδιά σ’αρέσει όταν κάνει κρύο; - «Ο άνεμος, ο φίλος μας»
Ξεκινάμε: Κουνάμε ένα μαντήλι. Πώς καταλαβαίνουμε ότι φυσά;
Ρωτάμε: Τι δυσκολεύει ο δυνατός αέρας; Τι κάνει πιο διασκεδαστικό;
Κλείνουμε: Αν ο άνεμος ήταν ζώο, ποιο θα ήταν; - «Τα ζώα το φθινόπωρο»
Ξεκινάμε: Δείχνουμε εικόνες ή φιγούρες ζώων. Ποιο μαζεύει τροφή; Ποιο ταξιδεύει;
Ρωτάμε: Πώς μπορούμε εμείς να βοηθήσουμε τα ζώα της γειτονιάς το φθινόπωρο;
Κλείνουμε: Μια καλή πράξη για ένα ζώο—ποια θα ήταν; - «Χρώματα και συναισθήματα»
Ξεκινάμε: Παλέτα με καφέ, πορτοκαλί, κίτρινο, κόκκινο. «Ποιο χρώμα νιώθεις σήμερα;»
Ρωτάμε: «Πότε νιώθετε “ήσυχοι” όπως το καφέ; Πότε “χαρούμενοι” όπως το κίτρινο;
Κλείνουμε: Διάλεγουμε 2 χρώματα και βαφτίζουμε τη μέρα μας! - «Μικρές συνήθειες στο σπίτι»
Ξεκινάμε: Όταν έξω βρέχει, στο σπίτι μου… (μια συνήθεια)
Ρωτάμε: Τι παιχνίδι ή βιβλίο προτιμάς; Τι ζεστό ρόφημα;
Κλείνουμε: Μια ιδέα για να περάσουμε όμορφα όλοι μαζί στην τάξη σήμερα.
Μικρό μυστικό εμψύχωσης: αφήνουμε παύσεις, επαναλαμβάνουμε τις λέξεις των παιδιών και δίνουμε χώρο σε μιμήσεις/ήχους/κινήσεις στις απαντήσεις.
Βιωματικές παιχνίδια & δραστηριότητες
1) Τραπέζι αισθήσεων του δάσους
Στόχος μας είναι να καλλιεργήσουμε την περιέργεια και τη γλώσσα των παιδιών μέσα από την αφή, τη μυρωδιά και τον ήχο των φυσικών υλικών. Θέλουμε να ακούσουμε λέξεις όπως «τραχύ», «λείο», «τραγανό», «ελαφρύ», «βαρύ» και να δούμε πώς κάθε παιδί συνδέει τις αισθήσεις με τις λέξεις του.
Τι χρειαζόμαστε: λίγα φύλλα διαφορετικών μεγεθών και χρωμάτων, κουκουνάρια, μικρά κλαδάκια, βότσαλα λείa, φλούδες εσπεριδοειδών, ξυλάκια κανέλας, δύο ρηχούς δίσκους ή λεκάνες. Φροντίζουμε να είναι καθαρά και ασφαλή (χωρίς αιχμηρά άκρα).
Χρόνος & χώρος: 15–20 λεπτά σε μια ήσυχη γωνιά της τάξης ή στην αυλή.
Πώς προχωράμε
Απλώνουμε τα υλικά μας σε δύο «σταθμούς»: στον έναν «ακουμπάμε και εξερευνούμε», στον άλλον «μυρίζουμε και θυμόμαστε». Ανοίγουμε την εμπειρία με μια μικρή ιστορία: «Σήμερα το δάσος ήρθε να μας πει καλημέρα. Ας του πούμε κι εμείς μια λέξη!» Πλησιάζουμε μαζί τα αντικείμενα και τα «συστήνουμε»: «Αυτό το βότσαλο είναι λείο σαν σαπούνι. Αυτό το κουκουνάρι είναι τραχύ και… ακούστε πώς τρίζει όταν το πιέζουμε λίγο». Δίνουμε εμείς πρώτοι τις 2–3 λέξεις-κλειδιά της ημέρας (π.χ. «τραχύ–λείο–τραγανό») και τις επαναλαμβάνουμε με ήρεμη, καθαρή φωνή.
Στη συνέχεια αφήνουμε τα παιδιά να αγγίξουν, να τρίψουν απαλά, να μυρίσουν. Προσκαλούμε τα χέρια να «μιλήσουν» πριν μιλήσει το στόμα: «Τι λέει το χέρι σου; Ζεστό ή δροσερό; Ελαφρύ ή βαρύ;» Όταν δούμε ότι η εξερεύνηση έχει πάρει μπρος, προτείνουμε μικρές «αποστολές»: «Ας βρούμε κάτι τραγανό», «Ας βρούμε κάτι που μυρίζει δυνατά», «Ας βρούμε κάτι λείο σαν γυαλί». Κάθε φορά που ένα παιδί φέρνει ένα αντικείμενο, το βοηθάμε να βάλει δίπλα του μια λέξη: «Αυτό το φύλλο σου ακούγεται…;» (σταματάμε, περιμένουμε, αποδεχόμαστε και επαναλαμβάνουμε την επιλογή του παιδιού).
Κλείνουμε με έναν μικρό κύκλο: ο καθένας διαλέγει ένα αντικείμενο και χαρίζει μία λέξη, έναν ήχο ή μια κίνηση που του ταιριάζει. Μπορούμε να «δέσουμε» τον κύκλο με μια ήσυχη στιγμή: «Ας ακουμπήσουμε όλοι μαζί τα φύλλα και ας ακούσουμε τον ήχο τους σαν ψιλή βροχή… τώρα σταματά». Έτσι δίνουμε σήμα και για ρύθμιση έντασης/παύσης.
Γλώσσα που καλλιεργούμε
Λέξεις-κλειδιά: τραχύ, λείο, τραγανό, ελαφρύ, βαρύ, δροσερό, άρωμα.
Φράσεις-γέφυρες που λέμε: «Μου θυμίζει…», «Ακούγεται σαν…», «Στο χέρι μου νιώθω…».
Τι παρατηρούμε
Παρατηρούμε ποια υλικά προτιμά κάθε παιδί, με τι λέξεις περιγράφει, πώς περιμένει τη σειρά του, πώς μιμείται ή εμπλουτίζει τις λέξεις-κλειδιά. Κρατάμε στο μυαλό μας 1–2 φράσεις που ξεχώρισαν για να τις επαναφέρουμε αργότερα στην ημέρα.
Μικρή επέκταση (προαιρετική)
Στήνουμε δίπλα έναν «ήσυχο σταθμό επιλογής»: τρία μπολάκια με σύμβολα (π.χ. 🙂 «μου άρεσε πολύ», ◻ «ούτε–ούτε», 💤 «όχι τώρα»). Ζητάμε από κάθε παιδί να ρίξει ένα καπάκι εκεί που αισθάνθηκε ότι ταιριάζει περισσότερο η εμπειρία του. Έτσι δίνουμε χώρο για μη λεκτική αξιολόγηση και αυτοέκφραση.
2) Η Ορχήστρα της βροχής
Στόχος μας είναι να ζωντανέψουμε τον φθινοπωρινό καιρό με το σώμα μας, να δουλέψουμε ρυθμό, έναρξη–παύση και ρύθμιση έντασης, ενώ νιώθουμε την ομάδα να «αναπνέει» μαζί.
Τι χρειαζόμαστε: μόνο το σώμα μας, τον κύκλο της τάξης, ίσως ένα ελαφρύ «μπαστούνι μαέστρου» (ένα ξυλάκι).
Χρόνος & χώρος: 10–12 λεπτά, στον κύκλο/χαλί.
Πώς προχωράμε
Καθόμαστε σε κύκλο και συμφωνούμε στα «σήματα» μας: ψιλή βροχή (τρίψιμο δαχτύλων), δυναμώνει (παλαμάκια απαλά στους μηρούς), μπόρα (πατήματα στο πάτωμα), άνεμος (μακρύ φυσήμα), κεραυνός (ένα δυνατό stamp με το πόδι και παύση). Δοκιμάζουμε κάθε ήχο, χαμηλά–ψηλά, αργά–γρήγορα, μέχρι να «δέσει» η ομάδα.
Έπειτα, κρατάμε το ξυλάκι και γινόμαστε μαέστροι: σηκώνουμε–κατεβάζουμε το χέρι για ένταση, ανοίγουμε παλάμη για παύση. Φτιάχνουμε μικρές «φράσεις καιρού»: ψιλή βροχή → άνεμος → μπόρα → παύση. Δίνουμε στα παιδιά τη σειρά να γίνουν μαέστροι, να δοκιμάσουν τη δική τους «πρόγνωση».
Κλείνουμε με μια ήρεμη «ουράνιο τόξο»: απλώνουμε τα χέρια ψηλά, παίρνουμε βαθιά ανάσα και αφήνουμε σιγά σιγά τους ήχους να σβήσουν, μέχρι να ακούμε μόνο την ανάσα μας.
Γλώσσα που καλλιεργούμε
απαλά–δυνατά, αργά–γρήγορα, ξεκινώ–σταματώ, μαζί–μόνος, ψιλή βροχή, μπόρα, άνεμος, κεραυνός.
Τι παρατηρούμε
Αν ακολουθούμε τα σήματα, αν ρυθμίζουμε την ένταση, αν περιμένουμε την παύση, αν προτείνουμε νέους ήχους. Κρατάμε στο νου ποιο παιδί απολαμβάνει τον ρόλο του μαέστρου—θα το ξανακαλέσουμε μια άλλη μέρα.
Μικρή επέκταση (προαιρετική)
Στήνουμε «δελτίο καιρού»: δύο παιδιά ανακοινώνουν τον καιρό και η ορχήστρα της τάξης συνοδεύει ζωντανά με ήχους.
3) Κυνήγι φθινοπωρινών χρωμάτων
Στόχος μας είναι να οξύνουμε την παρατήρηση, να ταξινομήσουμε και να μιλήσουμε για αποχρώσεις, συνδέοντας τα χρώματα με εμπειρίες της εποχής.
Τι χρειαζόμαστε: 3–4 «νησίδες» στο πάτωμα (κύκλοι με χαρτοταινία ή στεφάνια) για πορτοκαλί, κίτρινο, καφέ, κόκκινο· αντικείμενα της τάξης/αυλής που μπορούμε να μετακινήσουμε με ασφάλεια (μαντήλια, καπάκια, τουβλάκια, φύλλα κ.λπ.).
Χρόνος & χώρος: 12–15 λεπτά, στην τάξη ή στην αυλή.
Πώς προχωράμε
Στήνουμε τις «νησίδες» και τις βαφτίζουμε: «Νησί Κολοκύθα» (πορτοκαλί), «Νησί Ήλιος που κρυώνει» (κίτρινο), «Νησί Ζεστή Γη» (καφέ), «Νησί Ρόδι» (κόκκινο). Περπατάμε μαζί και λέμε δυνατά τις λέξεις των χρωμάτων.
Δίνουμε την πρώτη αποστολή: σκορπίζουμε στο χώρο και φέρνουμε ένα μικρό αντικείμενο που «μοιάζει» στο χρώμα του νησιού μας. Όταν επιστρέψουμε, απλώνουμε τα ευρήματα και μιλάμε για αποχρώσεις: «Ποιο είναι πιο ανοιχτό; Ποιο θυμίζει κολοκύθα; Ποιο ρόδι;»
Στη δεύτερη αποστολή, ψάχνουμε ζευγαράκια: δύο πράγματα που ταιριάζουν πολύ· δυο που «μοιάζουν αλλά δεν είναι ίδια». Καταλήγουμε σε μικρές συγκρίσεις: «Ποιο νησί έχει περισσότερα; Ποιο λιγότερα; Τι λείπει;»
Κλείνουμε με «παλέτα της ημέρας»: διαλέγουμε ένα χρώμα που ταιριάζει στη διάθεσή μας και το λέμε με μια φράση: «Σήμερα είμαι κίτρινος σαν…», «Σήμερα είμαι καφέ σαν…».
Γλώσσα που καλλιεργούμε
πορτοκαλί, κίτρινο, καφέ, κόκκινο, ανοιχτό–σκούρο, ταιριάζει–μοιάζει, περισσότερο–λιγότερο, ίδιο–διαφορετικό.
Τι παρατηρούμε
Αν αναγνωρίζουμε το χρώμα χωρίς βοήθεια, αν συγκρίνουμε αποχρώσεις, αν αιτιολογούμε την επιλογή («το διάλεξα γιατί…»). Σημειώνουμε ποιο παιδί φέρνει συνδέσεις με πραγματικά αντικείμενα (κολοκύθα, ρόδι).
Μικρή επέκταση (προαιρετική)
Φτιάχνουμε «κορδέλα εποχής»: δένουμε με μανταλάκια σε ένα σκοινί μικρά ευρήματα ανά χρώμα και την κρεμάμε στη γωνιά μας ως παλέτα φθινοπώρου.
4) Μικρός μετεωρολόγος
Στόχος μας είναι να καλλιεργήσουμε την καθημερινή παρατήρηση του καιρού, να μιλήσουμε για τον άνεμο και τα σύννεφα και να κάνουμε απλές «προβλέψεις» που συνδέονται με τις επιλογές μας (ρούχα, παιχνίδι έξω).
Τι χρειαζόμαστε: ένα «ανεμούρι» (κλαδάκι με δεμένες κορδέλες/μαντήλια), ένα ασφαλές σημείο κοντά σε παράθυρο ή στην αυλή.
Χρόνος & χώρος: 10–12 λεπτά για την πρώτη γνωριμία, έπειτα 2–3 λεπτά καθημερινή ρουτίνα.
Πώς προχωράμε
Στήνουμε το ανεμούρι και στεκόμαστε λίγο σιωπηλά: κοιτάζουμε τον ουρανό, μυρίζουμε τον αέρα, ακούμε τους ήχους έξω. Δίνουμε τρεις απλούς «δείκτες» καιρού: ουρανός (καθαρός/συννεφιασμένος), άνεμος (ήσυχος/δυνατός), βροχή (στεγνά/βρεγμένα).
Παίζουμε «τι θα γίνει αν…»: «Αν ο άνεμος δυναμώσει, τι θα κάνουν οι κορδέλες; Αν αρχίσει ψιλή βροχή, τι θα φορέσουμε;» Κάθε παιδί ολοκληρώνει μια φράση: «Σήμερα ο άνεμος…», «Σήμερα ο ουρανός…».
Ορίζουμε τη μικρή μας ρουτίνα: κάθε πρωί, δύο «μετεωρολόγοι» ανακοινώνουν την παρατήρησή τους στην τάξη. Τους ακούμε και επιλέγουμε μαζί ρούχο/δραστηριότητα (αδιάβροχο, ομπρέλα, παιχνίδι κάτω από στέγαστρο).
Γλώσσα που καλλιεργούμε
ουρανός, σύννεφο, άνεμος (ήσυχος/δυνατός), ψιλή/δυνατή βροχή, σήμερα–αύριο, έρχεται–φεύγει.
Τι παρατηρούμε
Αν κοιτάζουμε–ακούμε–μυρίζουμε πριν μιλήσουμε, αν χρησιμοποιούμε τους «δείκτες», αν δίνουμε απλές αιτιολογήσεις («φοράω αδιάβροχο γιατί…»).
Μικρή επέκταση (προαιρετική)
Κάνουμε «ζωντανό δελτίο»: δύο παιδιά παρουσιάζουν, η υπόλοιπη τάξη φτιάχνει ήχους καιρού (ψιλή βροχή, άνεμος, μπόρα) σαν χαμηλό μουσικό χαλί.
5) Κουζίνα λάσπης & «σούπα φύλλων» (υπαίθριο συμβολικό παιχνίδι)
Στόχος μας είναι να δώσουμε χώρο για ελεύθερο, συμβολικό παιχνίδι με υλικά της φύσης, να εμπλουτίσουμε τη γλώσσα δράσης και να μάθουμε να συνεργαζόμαστε με απλούς κανόνες ασφάλειας.
Τι χρειαζόμαστε: λεκάνες/κατσαρόλες/ποτηράκια, κουτάλες/κουτάλια, νερό, χώμα, φύλλα, βότσαλα, κουκουνάρια, ποδιές αν έχουμε, μια «γωνιά πλυσίματος» με σφουγγάρι και σαπουνάδα.
Χρόνος & χώρος: 20–30 λεπτά, σε σημείο της αυλής όπου επιτρέπεται να βραχούμε/λερωθούμε.
Πώς προχωράμε
Ανοίγουμε το «εστιατόριό» μας με ένα όνομα: «Καλώς ήρθατε στην Κουζίνα του Φθινοπώρου!» Θυμίζουμε τους τρεις κανόνες καθαρής λάσπης: μένουμε στη ζώνη παιχνιδιού, το νερό μένει στα δοχεία, δεν ρίχνουμε σε πρόσωπα/ρούχα.
Μοιράζουμε ρόλους (μάγειρες, βοηθοί, σερβιτόροι, πελάτες) και φτιάχνουμε προφορικό μενού: «σούπα φύλλων», «τσάι βροχής», «κέικ λάσπης με κουκουνάρια». Ενθαρρύνουμε να δοκιμάσουμε αναλογίες: «Τι αλλάζει όταν βάλουμε πιο πολύ νερό; Πώς γίνεται πιο πηχτή η σούπα;»
Ζητάμε περιγραφές με όλες τις αισθήσεις: «Πώς ακούγεται όταν ανακατεύουμε; Πώς νιώθει στο χέρι; Τι μυρίζει;» Στο τέλος, κάνουμε «παρουσίαση πιάτου»: κάθε ομάδα δίνει όνομα και 1–2 προτάσεις για τη συνταγή της—εμείς επαναλαμβάνουμε τις λέξεις-κλειδιά τους.
Κλείνουμε το παιχνίδι με τη «γωνιά πλυσίματος»: μαζεύουμε, πλένουμε σκεύη, σκουπίζουμε. Η φροντίδα του χώρου είναι μέρος της εμπειρίας μας.
Γλώσσα που καλλιεργούμε
γεμίζω, ρίχνω, ανακατεύω, στραγγίζω, σερβίρω, λίγο–πολύ, πηχτό–αραιό, βαρύ–ελαφρύ, κρύο νερό, έτοιμο.
Τι παρατηρούμε
Αν τηρούμε τους κανόνες ασφάλειας, αν συνεργαζόμαστε, αν πειραματιζόμαστε με υλικά/αναλογίες, αν δίνουμε λέξεις στην αίσθηση («είναι πηχτό σαν…», «ακούγεται πλιτς-πλατς»).
Μικρή επέκταση (προαιρετική)
Φτιάχνουμε «συνταγή με ήχους»: κάθε βήμα συνοδεύεται από έναν ήχο (πλιτς, πλατς, κλονκ, σσσ). Την παρουσιάζουμε στην ολομέλεια σαν μικρή «συμφωνία κουζίνας».
6) Πατητήρι σταφυλιών… στο σακουλάκι
Στόχος μας είναι να ζήσουμε τον «τρύγο» με ασφάλεια μέσα στην τάξη, να νιώσουμε υφές και πιέσεις, να μιλήσουμε για αλλαγές ύλης (σταφύλι → μούστος) και να δώσουμε λέξεις σε χρώματα, αρώματα και ήχους.
Τι χρειαζόμαστε
μικρά πλυμένα τσαμπιά σταφυλιών (χωρίς κουκούτσια αν γίνεται), ανθεκτικά zip-σακουλάκια τροφίμων (ένα για κάθε 2–3 παιδιά), χαρτοπετσέτες/ποδιές, δίσκους εργασίας, απολυμαντικό/σαπούνι για τα χέρια, μαρκαδόρο για να ζωγραφίσουμε «πρόσωπο» στο σακουλάκι (προαιρετικά).
Σημείωση ασφάλειας: επιβεβαιώνουμε τυχόν αλλεργίες, δεν ανοίγουμε τα σακουλάκια στη διάρκεια του παιχνιδιού και δεν δοκιμάζουμε το περιεχόμενο.
Χρόνος & χώρος
15–20 λεπτά, σε τραπέζι που πλένεται εύκολα ή στην αυλή.
Πώς προχωράμε
Στρώνουμε τον χώρο, πλένουμε χέρια και «μαζεύουμε τον τρύγο»: μοιράζουμε σταφύλια και τα θαυμάζουμε με τα μάτια και τη μύτη. Μυρίζουμε απαλά και λέμε τι μας θυμίζει.
Γεμίζουμε τα σακουλάκια με λίγες ρώγες, κλείνουμε καλά και… ξεκινά το πατητήρι με τα δάχτυλα και τις παλάμες. Νιώθουμε την αντίσταση, ακούμε το «πλιτς-πλατς» και παρατηρούμε πώς αλλάζει το χρώμα στο εσωτερικό. Συνομιλούμε με ερωτήσεις που ανοίγουν τη σκέψη: «Τι συμβαίνει όταν πιέζουμε λίγο; Τι αλλάζει όταν πιέζουμε περισσότερο; Πού πήγε ο χυμός;»
Δοκιμάζουμε διαφορετικούς «τρόπους πίεσης»: με ένα δάχτυλο σαν «ποντίκι», με ολόκληρη παλάμη «αρκούδα», με μικρούς κυκλικούς κύλινδρους των δαχτύλων «ρολό». Συγκρίνουμε ποιος τρόπος «δουλεύει» πιο γρήγορα ή πιο ήρεμα.
Κάνουμε μια μικρή «παρουσίαση οινοποιείου»: σηκώνουμε τα σακουλάκια στο φως και παρατηρούμε τα στρώματα—φλούδες, πολτός, χυμός. Ανταλλάσσουμε λέξεις και εικόνες: «Μυρίζει…», «Μοιάζει με…», «Ακούγεται σαν…».
Κλείνουμε μαζεύοντας προσεκτικά τα σακουλάκια σε κάδο, σκουπίζουμε τα τραπέζια και ξαναπλένουμε χέρια. Δίνουμε μια τελευταία φράση-γέφυρα: «Από ρώγα σταφυλιού σε… μούστο μέσα σε λίγα λεπτά!»
Γλώσσα που καλλιεργούμε
ρώγα, τσαμπί, φλούδα, πολτός, μούστος/χυμός, πιέζω, σπάω, «πλιτς-πλατς», αρωματικό, κολλώδες, σκούρο/ανοιχτό μοβ.
Τι παρατηρούμε
Πώς ρυθμίζουμε τη δύναμη της πίεσης, πώς περιγράφουμε την αλλαγή, αν συνδέουμε ήχο–όραση–αφή, πώς συνεργαζόμαστε γύρω από το ίδιο σακουλάκι.
Μικρή επέκταση (προαιρετική)
Μετράμε «σταγόνες» στο τζάμι του σακουλιού κατεβάζοντάς το κατακόρυφα ή δίνουμε όνομα στο «κρασί του αμπελιού μας» και φτιάχνουμε ετικέτα-ζωγραφιά σε χαρτί (χωρίς να ανοίξουμε το σακουλάκι).
9) Σκιές φύλλων
Στόχος μας είναι να παίξουμε με το φως και τη σκιά, να ανακαλύψουμε πώς γεννιέται ένα περίγραμμα, πώς αλλάζει το μέγεθος και η καθαρότητα της σκιάς και να μετατρέψουμε την παρατήρηση σε απλό, ποιητικό σχέδιο.
Τι χρειαζόμαστε
φύλλα διαφόρων σχημάτων/μεγεθών, λευκά φύλλα χαρτιού, μολύβια/μαρκαδόρους, μανταλάκια ή κολλητική ταινία, φακό ή επιτραπέζιο φωτιστικό (αν δεν έχουμε δυνατό φυσικό φως), μια κάθετη/λούκι επιφάνεια (τοίχος, χαρτόνι).
Χρόνος & χώρος
15–20 λεπτά, κοντά σε παράθυρο με ήλιο ή σε γωνιά με σκοτάδι για τον φακό.
Πώς προχωράμε
Συστηνόμαστε με το φως: «Τι χρειάζεται για να φανεί σκιά;» Δείχνουμε με το χέρι μπροστά από τον φακό: φως → αντικείμενο → επιφάνεια. Στερεώνουμε ένα φύλλο με μανταλάκι, ρίχνουμε φως και θαυμάζουμε τη σκιά του πάνω στο χαρτί.
Παίζουμε με την απόσταση: φέρνουμε το φύλλο κοντά στο χαρτί—η σκιά γίνεται καθαρή και μικρή· το απομακρύνουμε—η σκιά μεγαλώνει και «μαλακώνει». Ρωτάμε: «Πότε σου αρέσει πιο πολύ; Πότε φαίνεται πιο “κοφτερή”;»
Σταθεροποιούμε τη σκιά που μας αρέσει και περνάμε σιγά-σιγά το περίγραμμα με μολύβι. Αναπνέουμε ήρεμα και παρατηρούμε τις εγκοπές του φύλλου, τις «δαντελίτσες». Όταν τελειώσουμε, σηκώνουμε το κανονικό φύλλο και χαμογελάμε: «Έμεινε το αποτύπωμά σου στο χαρτί!»
Δοκιμάζουμε δεύτερο φύλλο που «μπλέκεται» με το πρώτο για να φτιάξουμε μια σύνθετη σκιά. Μιλάμε για ιστορίες: «Ποιο είναι το ψηλό δέντρο και ποιο το μικρό;» Βάζουμε τίτλο στη «σκιά-ζωγραφιά» μας.
Κλείνουμε σβήνοντας το φως/τραβώντας την κουρτίνα και παρατηρούμε: «Όταν φεύγει το φως, τι γίνεται με τις σκιές;»
Γλώσσα που καλλιεργούμε
σκιά, φως, περίγραμμα, κοντά–μακριά, μικρό–μεγάλο, καθαρό–θολό, μπροστά–πίσω, φωτίζω, προβάλλω.
Τι παρατηρούμε
Πώς χειριζόμαστε την απόσταση/γωνία, αν εντοπίζουμε τις αλλαγές στο μέγεθος/ευκρίνεια, αν δίνουμε λέξεις σε αυτό που βλέπουμε και αν επιμένουμε προσεκτικά στο περίγραμμα.
Μικρή επέκταση (προαιρετική)
Φτιάχνουμε «γκαλερί σκιών»: κρεμάμε τις σκιαγραφίες σε κορδόνι και δίνουμε σε κάθε μία έναν τίτλο από τα παιδιά. Εναλλακτικά, δοκιμάζουμε «σκιά-θέατρο» πίσω από λευκό σεντόνι με φακό, αφήνοντας τα φύλλα να γίνουν χαρακτήρες (ήχοι ανέμου για μουσικό χαλί).
